Học kỳ quân đội là cái quái gì thế !

Nhà trường ở Việt Nam cái cần thì không dạy và cái chưa cấp bách thì lại đổ đống lên đầu thày và trò, từ an toàn giao thông, HIV/AIDS tới chống tham nhũng.v.v. Chưa xác định rõ nội dung nào chính khoá, nội dung nào ngoại khoá; việc nào của nhà trường, việc nào của gia đình; kiến thức nào chỉ cần thiết kế như một trò chơi, một chủ đề thảo luận… nên mấy chục năm rồi xã hội kêu ca, giáo dục loay hoay mà quá tải vẫn hoàn quá tải. Học trò học ngày học đêm mụ mị cả người, học tới lớp 7 mà quả bưởi không biết bổ, nhìn ruộng mạ nói đồng cỏ, nhìn cây sắn bảo cây ngô.

Chính vì ngáo ngơ như thế nên cha mẹ sợ! Hè đến là tìm đủ các lớp dạy khôn cho con học như kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn, kỹ năng thuyết trình và học kỳ quân đội.

Mấy năm gần đây học kỳ quân đội được mùa. Cứ gõ mấy chữ này lên Google là biết ngay. Quân đội – với chức năng nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc là chính - giờ đi dạy mấy đứa thò lò mũi xanh kỷ luật sắt.

Xưa, do bối cảnh thời chiến, nhu cầu mở các trường thiếu sinh quân là cần thiết chứ thời nay tập trung các cháu lại học vài ba bữa làm cái gì? Học phí thu được chắc rơi vào tay các đơn vị đứng ra tổ chức chứ quân đội được bao nhiêu? Vả lại đây không phải nhiệm vụ chính trị của quân đội.

Ngay cả việc được dạy dỗ bài bản như trong trường thiếu sinh quân, dưới góc nhìn giáo dục, cũng chỉ nên coi là nhiệm vụ ở một giai đoạn nhất định. Một đứa bé liệu có phát triển hoàn thiện về tâm hồn, tâm lý và tính cách khi tách chúng ra khỏi cộng đồng, đặc biệt là gia đình?

Trong tâm thần học, đến người điên người ta còn khuyến cáo nên cho về cộng đồng và gia đình; trong giáo dục, phương Tây có giáo dục tại nhà (homeschooling) tức là trẻ em không đến trường mà tự học, cha mẹ giúp đỡ. Tỷ lệ home schooling ở Mỹ đang tăng lên hàng năm.

Nói vậy để thấy quan điểm tống trẻ vào trường lớp, mê muội trường lớp, nhồi nhét đủ thứ vào đầu chúng.., đã tới lúc báo động. Nó đang tạo ra một làn sóng, một phong trào khiến cho học sinh và phụ huynh nhắm mắt nhắm mũi chạy theo trong khi mục tiêu và kết quả rất không rõ ràng.

Quân đội-kỷ luật sắt-chiến tranh là những điều loài người có lương tri không hề muốn. Cực chẳng đã mới phải cầm súng bắn vào đồng loại. Tôi không rõ các em được học cụ thể những gì ở học kỳ quân đội nhưng nếu bắt buộc yêu cầu phải biết dùng súng như trong hình ảnh (tràn lan trên mạng) thì rất không cần thiết.

Đầu những năm 90 của thế kỷ trước, trong một lần vào Thư viện quốc gia đọc sách, tình cờ tôi thấy bìa tạp chí Time của Mỹ hình ảnh một tốp học sinh Việt Nam tay lăm lăm cái gậy (giả làm súng) đang thực hiện động tác đi khom của người lính. Tôi không biết có nước nào trên thế giới dạy trẻ con kỹ năng đó trong thời bình không nhưng tác giả bài báo này rất ngạc nhiên…

Hướng dẫn trẻ nhỏ làm bất cứ điều gì có thể gây tổn thương tình cảm, nguy hiểm tính mạng người khác chưa bao giờ là sứ mệnh của một nền giáo dục nhân văn. Tôi thực sự lo sợ, và dù không muốn nhưng vẫn liên tưởng tới thói vô cảm, hiếu chiến, hung hãn, côn đồ, máu lạnh…

Hồi còn làm phóng viên thường trú ở Tây Bắc, trong chuyến công tác tới Mai Châu – Hoà Bình, tôi gặp một đoàn học sinh của Úc đi dã ngoại (đi từ bản này qua bản khác). Các em tự kiếm (một phần) tiền cho chuyến đi. Khi đến Mai Châu, các em phải tự lên kế hoạch từng chặng đường, tự mang vác, tự giao tiếp với người bản địa, tự cắm trại nấu nướng, tự xử lý khi gặp khó khăn…, sau đó viết báo cáo từng chặng. Giáo viên (đi theo) chỉ quan sát và can thiệp khi thấy cần thiết. Đấy là cách người ta dạy cho học sinh tính kỷ luật, tính tự lập.

Giáo dục tính tự giác, tự lập và kỷ luật (nếu chưa có điều kiện như các nước) thì gia đình cũng có thể dạy được hà cớ gì cứ phải trao vào tay quân đội, dùng tới kỷ luật sắt? Vả lại, tuổi của các em không nhất thiết đúng 5 giờ sáng trời rét căm căm, còi thổi toe toe là phải vùng dậy chạy ra sân hô một - hai - một - hai, cũng không cần cầu kỳ phải gập chăn chiếu vuông như cục gạch.

Hiện nay, sẽ bổ ích nếu giúp học sinh hiểu biết thêm công việc, đời sống của người lính để làm phong phú thêm kiến thức xã hội cho các em. Nhưng dạy tập làm người lính từ lúc quá nhỏ thì thành chuyện khác mất rồi. Quân đội là công việc nghiêm túc và hệ trọng của người trưởng thành, không thể tuỳ tiện dạy cho trẻ nhỏ.